Ο Δούρειος

Σαν μια σκέψη μες στον γενικότερο χαμό της σκέψης

ή σαν ειρωνεία της μυθιστορίας,

ο ίππος τσούλησε μέσα στο άπαρτο κάστρο της Τροίας

στυφό κουκούτσι μέσα στο καΐσι,

ομίχλη σε αργό αέρα,

άλλο αντί για άλλο.

Απίστευτο να μη του πήραν είδηση,

η κατασκευή τους δεν ήταν άψογη

κι η απόκρυψη των κομάντος όχι τέλεια –

έμπαζε από παντού

και κολλώντας το αφτί άκουγες τις πνιχτές ανάσες

και το βάρος των κορμιών στο κοίλο,

ή σύρσιμο πάνω στο ξύλο

αν και είχαν στρώσει την κοιλιά για ηχομόνωση,

χώρια ότι από τα τελειώματα έβγαινε μπόχα απλυσιάς.

Ένας Τρώας ή μια γυναίκα εκεί,

με μυαλό και όσφρηση, και με την έκτη αίσθηση της εποχής

θα το μυριζόταν ότι οι Αχαιοί είχαν κοντέψει

σ’ απόσταση αναπνοής.

Οι Τρώες, που εγώ τους έζησα στο δημοτικό

στ’ αριστερά θρανία, δεν ξεγελιούνταν.

Απλά δεν αντέχαν κι άλλη παράταση,

έπρεπε να τελειώνει αυτή η ιστορία

για να ξεκινήσει το επόμενο Έπος.

(Μίμης Σουλιώτης, Υγρά)

Ραψωδία

Όμηρε θείε, των καιρών χαρά και δόξα!

Στην κρυάδα του σκολειού και του θρανίου τη γύμνια

Όταν μπροστά μου σ’ απιθώσαν του δασκάλου

Τ’ άχαρα χέρια, ως μεγαλόχαρο βιβλίο,

Σε καρτερούσα μάθημα, κ’ εσύ ήρθες θάμα.

Κι άνοιξε μέσα μου ουρανός πλατύς καθάριος

Και πέλαγου ζαφείρι σμαραγδοσπαρμένο,

Και το θρανίο σα να ‘γινε παλατιού θρόνος,

Και κόσμος το σκολειό κι ο δάσκαλος προφήτης.

Διάβασμ’ αυτό δεν ήταν, νόημα δεν ήταν,

Όραμα ήταν κι άκουσμα ήταν χωρίς ταίρι. –

Στη σπηλιά τη μεγάλη που την τριγυρίζει

Δάσος βαθύ από λεύκες κι από κυπαρίσσια,

Στη σπηλιά τη μεγάλη που μοσκομυρίζει

Και που ζεστοκοπιέται απ’ τη φωτιά του κέδρου,

Η Καλυψώ η λαμπρόμαλλη πια δε υφαίνει

Με τη χρυσή σαΐτα, πια δεν τραγουδάει

Καλόφωνα· τα χέρια υψώνοντας η νύφη

Τ’ ανάθεμα σκορπίζει καρδιοφλογισμένο

Προς τους ζηλόφτονους θεούς: «Ω λατρεμένοι

Θνητοί από τις θεές που σας μοιράσαν

Την αμβροσία στον Όλυμπο της αγκαλιάς τους,

Απ’ τους ζηλόφτονους θεούς, ω συντριμμένοι

Θνητοί…». Και το θεϊκό τ’ ανάθεμα μαραίνει

Τα δροσερά τα σέλινα και τα γιοφύλια,

Και πάει, και σα θεόργιστο χαλάζι καίει

Στα καρπερά κλήματ’ απάνου τα σταφύλια.

Μόνο τον ξακουστό τον ήρωα απ’ το Θιάκι,

Που διαβατάρης τ’ άναψε, δεν τον ταράζει

Το καρδιοφλογισμένο ανάθεμα της νύφης.

Ο ναυαγός ο θαλασσόδαρτος απόξω

Κάθεται ασάλευτος σαν πάντα κι αγναντεύει

Και την πατρίδα του θυμάται κι όλο κλαίει

Προς το γιαλό και προς τα τρίσβαθα πελάγη.

Κι ο άσπρος γλάρος που με ορμή συχνοβουτάει

Στην άρμη τα φτερά γυρεύοντας τα ψάρια

Και το γεράκι που κουρνιάζει μεσ’ στο δάσος

Κρατάν κι αντιβογγάν του δυνατού το κλάμα…

– Ω το πρωτοφανέρωτο της φαντασίας

Όραμα, ω το ξεσκέπασμα του ωραίου εμπρός μου!

Και να η μελαχρινή και η φτωχοπούλα η χώρα

Στο ολόλευκο νησί της νύφης αλλασμένη,

Και να η παιδούλα η ταπεινή και η ψαροπούλα

Σαν Καλυψώ λαμπρόμαλλη ερωτοκαμένη!

Και να η καρδιά μου μέσα ταξιδεύτρα χίλιων

Τόπων, διψώντας μια πατρίδα, την αγάπη!

Και να από τότε η ψυχή μου αράδα αράδα

Δίχορδη λύρα την πανάρχαιαν αρμονία

Αντιλαλώντας, ή τ’ ανάθεμα ή το κλάμα…

Χαρά και δόξα των καιρών, Όμηρε θείε!

(Κωστής Παλαμάς, Ασάλευτη ζωή)

Η περικεφαλαία (ραψωδία Ζ)

Όταν ο λαμπερός Έκτορας πήγε να σηκώσει τον γιο του, το νήπιο

Στριφογύρισε κι έχωσε το κεφάλι στα στήθη της νταντάς του

Κι έβγαλε μια κραυγή, τρομαγμένος απ’ τον πατέρα του, από τον αστραφτερό χαλκό

Και το εφιαλτικό γνέψιμο του αλογότριχου λοφίου.

Ο μπαμπάς του γέλασε, η μαμά του γέλασε, και ο μπαμπάς του

Έβγαλε την περικεφαλαία και την άφησε στο χώμα ν’ αστράφτει,

Ύστερα φίλησε το μωρό και το έπαιξε στα χέρια του και

Προσευχήθηκε ο γιος του, μεγαλώνοντας, να γίνει πιο αιμοδιψής από τον ίδιο.

(Michael Longley, μτφ. Χάρης Βλαβιανός)

Παράπονο

«Σοι το γέρας πολύ μείζον, 

εγώ δ’ ολίγον τε φίλον τε έρχομ’ έχων…»

Ιλ. Α 167

Ο Αγαμέμνονας

και πάλι τα κατάφερε

Κι ο Αχιλλέας – όπως πάντα –

περιφέρεται ριγμένος

Ένα παιδί που του αρπάζουν

τα παιχνίδια

– το κακόμοιρο.

Όμως ο Αγαμέμνονας

και πάλι τα κατάφερε.

(Τασούλα Καραγεωργίου)

(Ναυσικά Ι)

[Οδύσσεια, ζ, 162-163]

ο ιάπωνας μπασό είχε μια μπανανιά

για σπίτι και για όνομα

ο έλληνας φύτεψε μιαν άλλη

στο περιβόλι

χωρίς μεταφυσική

την ήθελε για να ταΐζει το παιδί

ο άλλος έλλην – αχαιός αυτός –

συνάντησε στην ακροποταμιά

στην εκβολή στην θάλασσα μία κόρη φοινικιά

μόνον την φοινικιά της Δήλου ξέρω να ξεπετάγεται

από τη γη

ένας βλαστός καθώς εσύ το δέος να μου προξενεί

 – έτσι της είπε –

καημένη ναυσικά

ούτε που άγγιξε τα γόνατά σου

τα ωραία λόγια άκουσες μία μοναδική φορά

για να τον χάσεις ύστερα για πάντα

τον πεσμένο στα πόδια σου ικέτη

ιδιοκτήτη φορτηγού

ναυαγισμένου καραβιού

ήταν – ποιος άλλος – ο αγαπημένος σου πατέρας

η βέβαιη ώθηση του ξένου στο επέκεινα

από όπου ούτε η βάρκα που τον έπεμψε

ούτε αυτός δεν θα επιστρέψει

γιατί εκείνος προς πέρα – εκεί ήταν ο νόστος του

ο νόστος των ανδρών είναι ο προορισμός τους

μακριά από τη ναυσικά

ξέχνα λοιπόν του ξένου τα όλο μέλι λόγια

προς ώρας φάρμακο για την καρδιά

φάρμακο βέλος να ανοίγει πληγή

αφού ποτέ δεν θα επαναληφθεί

η πράξη σφραγίδα το ανεξίτηλο σημάδι

ενώ εσύ ακόμα αναρωτιέσαι αναπολώντας:

καλύτερα να ήταν που τον γνώρισες;

για τους θνητούς δεν είναι ασπίδα

της ευτυχίας η άγνοια;

Φοίβη Γιαννίση, Ομηρικά

Μύθου διάβρωση

Του τραγουδιού οι καμάρες θρυμματίστηκαν,

σωριάστηκε η δροσιά του μοιρασμένη

σ’ αιχμηρά χαλίκια και σε μικρά σύννεφα σκόνης.

Πυρός ο αυλός καίει τις ρώγες των δαχτύλων

και τα χείλη του Πανός

κι οι νύμφες με την κόμη πυρπολούμενη

μεταμορφώθηκαν σε ιέρειες θανάτου.

Ο Ξάνθος μ’ υδρατμούς θρηνεί

τα ψάρια και τα βούρλα του

και κουλουριάζεται σαν φίδι λαβωμένο,

τον οίκτο του Ηφαίστου εκλιπαρώντας.

Φρυγμένη η βλάστηση στον τρωικό τον κάμπο εφέτος.

Το στάρι, πλακωμένο απ’ τα πτώματα

Τρώων κι Ελλήνων, μαραζώνει.

Η μαύρη αγορά, της σιτοδείας γέννημα, δίνει και παίρνει.

Ο κύριος Αγαμέμνων φόρεσε χρυσή μασέλα και χρυσή καδένα,

πουλώντας και στα δυο στρατόπεδα

κονσέρβες σαπισμένου κρέατος,

και η παρθένος Χρυσηίς φθείρει τους πολιορκητές

με αφροδίσια νοσήματα.

Σαν θα τελειώσει αυτός ο πόλεμος,

σαν θα περάσει στα μουσεία,

με ταριχευμένες κάρες, με μακριά σπαθιά και πανοπλίες,

θα σου μιλήσω για τον έρωτα,

θα σου μιλήσω για τις μικρές,

τρυφερές Κυριακές της άλλης ζωής

που διήνυσα σ’ ένα καλάμι.

Για ην ώρα, σβησμένο το φως

και τα χέρια, χέρια τυφλών,

συλλαβίζουν τη νύχτα.

Αργύρης Χιόνης, Σχήματα απουσίας

Η απόγνωση της Πηνελόπης

Δεν ήτανε πως δεν τον γνώρισε στο φως της παραστιάς· δεν ήταν

τα κουρέλια του επαίτη, η μεταμφίεση, – όχι· καθαρά σημάδια:

η ουλή στο γόνατό του, η ρώμη, η πονηριά στο μάτι. Τρομαγμένη,

ακουμπώντας τη ράχη της στον τοίχο, μια δικαιολογία ζητούσε,

μια προθεσμία ακόμη λίγου χρόνου, να μην απαντήσει,

να μην προδοθεί. Γι’ αυτόν, λοιπόν, είχε ξοδέψει είκοσι χρόνια,

είκοσι χρόνια αναμονής και ονείρων, για τούτον τον άθλιο,

τον αιματόβρεχτο ασπρογένη; Ρίχτηκε άφωνη σε μια καρέκλα,

κοίταξε αργά τους σκοτωμένους μνηστήρες στο πάτωμα, σαν να κοιτούσε

νεκρές τις ίδιες της επιθυμίες. Και: «καλωσόρισες», του είπε,

ακούγοντας ξένη, μακρινή, τη φωνή της. Στη γωνιά, ο αργαλειός της

γέμιζε το ταβάνι με καγκελωτές σκιές· κι όσα πουλιά είχε υφάνει

με κόκκινες λαμπρές κλωστές σε πράσινα φυλλώματα, αίφνης,

τούτη τη νύχτα της επιστροφής, γυρίσαν στο σταχτί και μαύρο

χαμοπετώντας στον επίπεδο ουρανό της τελευταίας της καρτερίας.

Γιάννης Ρίτσος, Πέτρες, Επαναλήψεις, Κιγκλίδωμα

Απομεσήμερο στην πεδιάδα (ραψωδία Π της Ιλιάδας)

Σαν στάθηκε ο Πάτροκλος απέναντι στον Έκτορα

κάπου εκεί, στ’ απομεσήμερο της ματωμένης μέρας,

μούγγα τρανή απλώθηκε στο δωδεκάθεο:

Μαχαίρι κόπηκαν τα όλε και τα μπράβο, αγόρι μου –

κι ας έκαναν μεγάλο γούστο μέχρι τότε οι αθάνατοι

με τη φάρσα του πιτσιρικά

που από γιουσουφάκι του Αχιλλέα

γύρεψε κι αυτός μια μέρα δόξας.

(Γιατί – γενικώς και αορίστως – πολύ διασκεδάζουν οι θεοί

με τους ανθρώπους που σκοτώνονται στην πεδιάδα.)

Μα τώρα δα τα πράγματα είχανε σοβαρέψει:

Ο Έκτορας ζυγώνει σαν τον κάβουρα·

ταμένο το ‘χει να πολεμήσει με τον Αχιλλέα,

για δέκα χρόνια πλαγιάζει και ξυπνάει με τούτηνα τη σκέψη.

Κι αλίμονο, είναι πολεμιστής δεινός, δεν ήταν Σαρπηδόνας

να φάει φούμο από τα γυαλισμένα τ’ άρματα.

Που λες, δαγκώθηκαν οι θεοί –

γιατί αμφιβολία δεν υπήρχε:

Το συμπαθητικό παλικαράκι θα έτρωγε χώμα,

α, κρίμα, πόσο κρίμα.

Μεμιάς τότε ο Δίας έγνεψε με τα μάτια του Ερμή

να πάει να λυτρώσει την κατάσταση –

είχαν να σκοτωθούν πολλοί τη μέρα εκείνη,

η πλήξη των θεών θα ταϊζόταν με το παραπάνω·

ο Πάτροκλος ας γλύτωνε…

Ευθύς αμέσως ο Ερμής βρέθηκε στο πλάι του Πατρόκλου

και χύμα τού τα ‘πε του μικρού:

«Εντάξει, νεαρέ, το ‘κανες το κομμάτι σου

κι έδωσες μεγάλο ενδιαφέρον στην ημέρα –

μα τώρα είναι η ώρα για να στρίβεις.

Μπροστά στον Έκτορα δε λέει να σταθείς –

κομμάτια  θα σε κάνει, κακομοίρη μου.

Γι’ αυτό σου λέω: εδώ και τώρα βγάλε την περικεφαλαία του Αχιλλέα,

φώναξε δυνατά έ κ π λ η ξ η! – για να το δούνε όλοι

πως δεν είσαι του Πηλέα ο γιος –

κι άρχισε να χασκογελάς, τάχα πως έκανες αστείο.

Έτσι μονάχα θα γλυτώσεις –

τι στο καλό, δε θα το καταδεχτεί ο πρώτος των Τρώων

να πολεμήσει με μια παλλακίδα των Αχαιών…»

Α, κρίμα στη φήμη του Ερμή:

Τα λόγια του διπλά τον φρούμαξαν τον Πάτροκλο.

Τίναξε σαν τρελός το κεφάλι μπρος ο γιος του Μενοίτιου –

νόμιζες πως είχε πυρώσει η περικεφαλαία που φορούσε:

«Αν είσαι άντρας, Έκτορα, έλα,

να βρεις τον θάνατο από το χέρι άντρα…»

Έτσι ούρλιαξε – και μονομιάς

Χύμηξε ο μαύρος στον χαμό του.

Και σαν το αρνί τον σουβλίζει των Τρώων ο αρχηγός·

το αίμα του χοχλακιστό ποτίζει τη ματωμένη πεδιάδα.

Και εξημμένοι βλέπουν οι αθάνατοι.

Κάποτε σηκώνει τα χέρια του ο Δίας και σταματά τη μάχη·

είναι πολλές οι αναπάντεχες οι συγκινήσεις της ημέρας –

αύριο πάλι.

Θανάσης Τριαρίδης, Ich bebe· όταν οι αμαξάδες μαστιγώνουν τ’ άλογα

Προσκυνητής

Να γυρίσεις; Ας γυρίσει όποιος έχει

στα όσα χρόνια κι από τέτοιο ένα ταξίδι

κουραστεί απ’ την πορεία και τη λαχτάρα

της γης του, του σπιτιού του, των φίλων του,

της αγάπης, που πιστή τον περιμένει.

Μα εσύ; Να γυρίσεις; Μην το σκέφτεσαι,

παρά τράβα μπροστά ελεύθερος,

διαθέσιμος για πάντα, νιος ή γέρος,

χωρίς γιο να σε ψάχνει όπως τον Οδυσσέα,

χωρίς Ιθάκη ή Πηνελόπη να σε καρτεράνε.

Τράβα, τράβα μπροστά και μη επιστρέφεις,

πιστός στο δρόμο και στη ζωή σου μέχρι τέλους.

Μη νοσταλγείς μια μοίρα, που ‘ναι πιο εύκολη·

τα πόδια σου στη γη που πριν  δεν πάτησες,

τα μάτια σου σ’ αυτό που πριν δεν είδες.

Λουίς Θερνούδα (μτφ. Ηλίας Ματθαίου)

Τα άλογα του Αχιλλέως (ραψωδία Ρ της Ιλιάδας)

Τον Πάτροκλο σαν είδαν σκοτωμένο,

που ήταν τόσο ανδρείος, και δυνατός, και νέος,

άρχισαν τ’ άλογα να κλαίνε του Αχιλλέως·

η φύσις των η αθάνατη αγανακτούσε

για του θανάτου αυτό το έργον που θωρούσε.

Τίναζαν τα κεφάλια των και τες μακρυές χαίτες κουνούσαν,

την γη χτυπούσαν με τα πόδια, και θρηνούσαν

τον Πάτροκλο που ενοιώθανε άψυχο -αφανισμένο-

μιά σάρκα τώρα ποταπή -το πνεύμα του χαμένο-

ανυπεράσπιστο -χωρίς πνοή-

εις το μεγάλο Τίποτε επιστραμένο απ’ την ζωή.

Τα δάκρυα είδε ο Ζεύς των αθανάτων

αλόγων και λυπήθη. «Στου Πηλέως τον γάμο»

είπε «δεν έπρεπ’ έτσι άσκεπτα να κάμω·

καλύτερα να μην σας δίναμε άλογά μου

δυστυχισμένα! Τι γυρεύατ’ εκεί χάμου

στην άθλια ανθρωπότητα πούναι το παίγνιον της μοίρας.

Σεις που ουδέ ο θάνατος φυλάγει, ουδέ το γήρας

πρόσκαιρες συμφορές σας τυραννούν. Στα βάσανά των

σας έμπλεξαν οι άνθρωποι». – Όμως τα δάκρυά των

για του θανάτου την παντοτεινή

την συμφοράν εχύνανε τα δυό τα ζώα τα ευγενή.
(Κ. Π. Καβάφης)